One of the fundamental issues in the Architecture and urban studies, is creativity and adapting to the new trends of innovation, which in a set is the solution to the design wicked problems. Meanwhile, in a general point of view, there is a significant increase in accordance with the use of Information Technology (IT) as a tool of the perception of the sensing of place/space. Territories of Artificial Intelligence (AI) covers the self-ruling arranging robotic frameworks to explore through the surrendering data/information; the data which could be provided by the computerized visual system. Consequently, the mentioned line of technology would metamorphose the complex multi-layers of the architectural spaces, even more complex. In this paper we discuss about the current state-of-art in Virtual Reality, (VR), Augmented Reality (AR) and also Artificial Intelligence (AI) through the possible intermediate-level of processing as the object/feature/pattern path and the recognition and tracking which could be carried out by the associated scenarios. The manuscript describes VR, AR and AI as helpful tools to achieve better comprehension of semantic layers of place/space. Our methodology is testing and also literature review of case studies. This study identifies the main factors in the mentioned state-of-art influencing the architectural creativity and innovation in the sense of architecture as a branch of the discipline of design and management through the process of observing and visualization. At the end of the article, we conclude that the paradigm of visualization is a key factor to present appropriate answers for the architectural wicked-problems.

خلاقیت مقوله ای است که تقریبا در تمام حوزه ها مطرح بوده و پرداختن به آن همواره توسعه و هم افزایی را در پی داشته است. شاید بتوان گفت خلاقیت در معماری اهمیتی چندین برابر دارد؛ چرا که معمار هنرش در  خلق فضایی بدیع و بی همتاست که حسی منحصر بفرد به مخاطب القا می کند و نتیجتا طراحی خلاقانه به تولید فضایی نو می انجامد. با گسترش روزافزون فناوری اطلاعات، همچنان که ادراکات ما از محیط تغییر کرده است، روند تشریک مساعی مابین معماران به عنوان خالق محیط و فضا و  بازیگران عرصه اطلاعات نیز، نسبت به دهه های قبلی پیشرفت قابل توجهی داشته است. در این نوع معماری، فضا و مکان مفهومی پیچیده، چندین لایه و در عین حال نامکان و یا لامکان میباشد. به جرات میتوان گفت، معماران بدون آگاهی از تکنیک های عملی و فناورسالارانه دنیای امروزی، دیگر قادر نخواهند بود فراگرد طراحی خلاقانه و منطبق بر فضا و زمان امروز و آینده را به درستی به منصه اجرا بگذارند. در این پژوهش پس از بررسی ادبیات موضوع و و تعاریف گوناگون، در ابتدا روند خلاقیت و نحوه تاثیر فناوری در نحوه ادراک محیطی فهمندگان و معماران پرداخته میشود. و سپس با تعریفی از هوش مصنوعی، واقعیت مجازی و همچنین واقعیت افزوده نقش این سه رهگذر، در فضا/مکان امروزی مورد مداقه قرار میگیرد.  در ادامه پس از بررسی نمونه های گوناگون بر اساس شاخص های به دست آمده از طریق آزمایش، و تجربه، واقعیت مجازی، هوش مصنوعی و همچنین واقعیت افزوده به عنوان راه حلی توسعه محور در روند تداوم خلایت معمارانه معرفی خواهد شد. در آخر، مقاله نتیجه میگیرد به کارگیری عملی نوآوری های امروزی در معماری های متداول، نه تنها مساله ای در جهت نادیده گرفته شدن نقش خلاقیت انسانی نیست؛ بلکه به عنوان عاملی کلیدی برای رسیدن به خلاقیتی کاربردی و عملی به ایفای نقش میپردازد.